पावर टिलर र कृषि क्षेत्रमा यसको भूमिका
परिचय
पावर टिलर भनेको सानो आकारको मेशिन हो जसलाई डीजल वा पेट्रोल इन्जिनले चलाइन्छ । यसलाई खेत जोत्न, माटो खुकुलो बनाउन, झारपात हटाउन, बाली रोप्ने तयारी गर्न र कहिलेकाहीँ बाली काट्न वा सामान बोकेर लैजान समेत प्रयोग गर्न सकिन्छ । नेपालजस्तो कृषि प्रधान देशमा साना किसानहरूको लागि पावर टिलर किफायती र उपयोगी विकल्प बन्दै गएको छ ।
पावर टिलरका फाइदा
- समय र श्रम बचत – परम्परागत हलजोतको तुलनामा कम समयमा ठूलो क्षेत्रफल जोत्न सकिन्छ ।
- किफायती – ट्र्याक्टरभन्दा सस्तो हुने भएकाले साना किसानले पनि सजिलै प्रयोग गर्न सक्छन् ।
- बहुउपयोगी – खेत जोत्न, माटो खुकुलो बनाउन, गह्रौं सामान तान्न, झारपात नियन्त्रण गर्न प्रयोग हुन्छ ।
- अनुकूलता – साना जमिन, डाँडाकाँडा र खेतका कुनाकापचामा पनि सजिलै प्रयोग गर्न सकिन्छ ।
- उत्पादकत्व वृद्धि – माटो राम्रोसँग जोतिने भएकाले बालीको उत्पादन बढ्छ ।
साना किसानका लागि कार्यक्षमता
- पावर टिलर साना किसानका लागि विशेष लाभदायी हुन्छ किनभने:
- कम जमिनमा पनि सजिलै प्रयोग गर्न सकिन्छ ।
- गाउँमै किसानहरू मिलेर सामूहिक रूपमा प्रयोग गर्न सक्ने भएकाले खर्च कम पर्छ ।
- हलजोते पशुमा निर्भर रहनु पर्दैन, जसले समयमै खेती गर्न सजिलो बनाउँछ ।
- उत्पादन लागत घटाउँछ र आम्दानी बढाउँछ ।
पावर टिलरका प्रकारहरू
१. हर्सपावर (HP) अनुसार
- मिनी पावर टिलर (५–८ HP)
- सानो आकार र हल्का
- तरकारी खेती, kitchen garden, र सानो जमिनका लागि उपयुक्त
- सजिलै चलाउन सकिने र इन्धन बचत गर्ने
- मध्यम पावर टिलर (८–१२ HP)
- साना तथा मध्यम किसानका लागि सबैभन्दा लोकप्रिय
- खेत जोत्न, झारपात हटाउन, सामान बोक्न प्रयोग हुन्छ
- तराई र डाँडाकाँडामा दुवै उपयुक्त
- ठूलो पावर टिलर (१२–२०+ HP)
- शक्तिशाली र ठूलो
- ठूलो खेत र भारी कामका लागि प्रयोग हुने
- ट्रली तान्न, धानखेतीमा पानीमै काम गर्न, विभिन्न उपकरण जोड्न सकिने
२. इन्धन अनुसार
- डिजेल पावर टिलर
- बढी शक्तिशाली र टिकाउ
- नेपाल र भारतमा बढी प्रचलित
- सुरुमा महँगो तर दीर्घकालीन प्रयोगमा किफायती
- पेट्रोल पावर टिलर
- हल्का र सस्तो
- सजिलै स्टार्ट हुने
- सानो खेती वा बगैँचाका लागि उपयुक्त
३. प्रयोग/ढाँचा अनुसार
- हिँड्ने प्रकारको (Walking-type) पावर टिलर
- किसानले पछाडि हिँड्दै चलाउने
- एशियामा सबैभन्दा बढी प्रयोग हुने
- साना तथा मध्यम जमिनमा उपयुक्त
- बस्ने प्रकारको (Riding-type) पावर टिलर
- सिटसहित वा ट्रलीमा जोडेर चलाउने
- लामो दूरी वा ठूलो खेतमा सजिलो
- सामान बोक्न र ढुवानीमा पनि प्रयोग हुने
४. विशेष प्रकारका पावर टिलर
- धानखेती पावर टिलर – पानीमा धान रोप्न खेत जोत्न मिल्ने ।
- मिनी गार्डेन टिलर – घरायसी बगैँचा वा greenhouse खेतीका लागि ।
- बहुउपयोगी पावर टिलर – बिउ रोप्ने, झार हटाउने, औषधि छर्कने, ट्रली जोड्ने आदि कामका लागि ।
निष्कर्ष
नेपालमा प्रायः मध्यम क्षमताका डिजेल पावर टिलर बढी प्रयोग हुन्छन्, किनभने ती किफायती, टिकाउ र साना जमिनका लागि उपयुक्त हुन्छन् ।